Książka powstała w efekcie realizacji projektu naukowo-badawczego, prowadzonego w oparciu o środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Kultura ludowa i tradycyjna” oraz miasta Zabrze. Projekt „Narracje górnicze z terenu Zabrza” to 100 zebranych górniczych wypowiedzi.
Konstrukcja książki została oparta na wybranych fenomenach górniczej kultury, które tworzą kulturę symboliczną.
Publikacja została podzielona na trzy części, z których pierwsza omawia zagadnienie tożsamości górników budowanej w oparciu o miejsce, w którym pracują i żyją. Analizie poddano problem interakcji między kopalnią a pracującymi w niej ludźmi, by zbadać, na ile miejsce wykonywania codziennych obowiązków jest w stanie ukształtować grupę i wpłynąć na relację między pracownikami, a także na nich samych. Zanalizowano także zagadnienie tożsamości tych górników Zabrza, którzy zmienili miejsce zamieszkania, wyjechali ze Śląska do Niemiec. Badano, czy ich tożsamość ukształtowała kopalnia czy stary lub nowy heimat. Zanotowane górnicze opowieści wskazują, że znaczącym elementem górniczej tożsamości jest socjolekt, który powstał w kopalni, a zaznajomienie się z nim było i jest warunkiem koniecznym dla funkcjonowania członków grupy w warunkach zawodowych i jednym z podstawowych determinantów przynależności do grupy.
Druga część książki opisuje ich funkcjonowanie w życiu zawodowym pracowników kopalń: przebieg drogi zawodowej (wiążącej się z wyborem zawodu lub przymusem zatrudnienia), funkcjonowanie w ramach hierarchii górniczej, wartości etyczne towarzyszące pracy, emocje wiążące się z wykonywanymi obowiązkami są elementem górniczego kodu kulturowego, którego ponowne odczytanie okazało się konieczne ze względu na zachodzące zmiany. Z kolei wartość symboliczna i społeczna pozdrowień górniczych, munduru, zwyczajów pobożnościowych i świątecznych, wierzeń demonologicznych czy górniczych przywilejów determinuje „język” górniczej kultury korporacyjnej.
W trzeciej części omówiono z kolei te wartości, symbole i tradycje, na których opiera się życie prywatne (rodzinne) pracujących w kopalniach: sytuację mieszkaniową, relacje rodzinne i pozycję żony w rodzinie górników Zabrza, dzieciństwo (jako własne opowiadających oraz ich dzieci), obyczaje kulinarne oraz spędzanie wolnego czasu i funkcjonowanie tradycji ogródków. Całość powinna się stać przyczynkiem do poznania górników żyjących tu i teraz w Zabrzu jako grupy cechującej się swoją własną tożsamością konstruowaną w oparciu o różnorodne komponenty korporacyjnego pejzażu kulturowego.
Książka "Kolonie robotnicze Zabrza i ich mieszkańcy. Żyło się biednie, ale szczęśliwie" to publikacja powstała w efekcie realizacji projektu naukowo-badawczego „Patronackie osiedla robotnicze w Zabrzu: Borsigwerk, Zandka i kolonia Ballestrema w Rokitnicy 1863–2016". Celem projektu było badanie funkcjonowania pamięci wśród mieszkańców kolonii patronackich, budowanych przez właścicieli zakładów przemysłowych i tworzących swoiste mikroświaty.
W trakcie projektu grupa naukowców (historyków, etnologów, antropolog i architekta) sprawdzała, na ile pamięć obyczajów, języka, tradycji została przez mieszkańców kolonii zachowana, a na ile uległa modyfikacji na przestrzeni dziejów. Na ile pamięć o kulturze poddawała się takiemu przymusowi historii, jak np. migracjom, wojnie. Na ile te wspólnoty, jakie tworzyli mieszkańcy kolonii, okazały się jednorodne i trwałe. Czy w końcu, na ile architektura, bo poruszamy zagadnienie pamięci miejsca, wpłynęła na to, czy ci ludzie zachowali tą pamięć czy nie, a także, czy pamięci ludzi przybyłych po 1945 roku (między innymi w latach 70. i 80. XX wieku) wchodzą ze sobą w relacje i jak to zmieniło przestrzeń osiedla.
Książka opowiada o architekturze, życiu codziennym i świątecznym, które toczyło się w obrębie kolonii. Na jej stronach opisano między innymi tradycje związane z obchodami Bożego Narodzenia, celebrowania Komunii i Konfirmacji. Omówiono także pamięć językową mieszkańców. Całość uzupełnia opis bogactwa architektonicznego i analiza antropologiczna. Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Kultura ludowa i tradycyjna". Wydawnictwo jest uzupełnieniem wydanej w ubiegłym roku książki „Narracje górnicze z terenu Zabrza".
Publikacja pod tytułem: "Stulecie amatorskiego ruchu plastycznego w województwie śląskim" jest propozycją zupełnie nowatorską na rynku wydawniczym. W chwili obecnej nie ma na tyle kompleksowego wydawnictwa na rynku, a liczba specjalistów zajmujących się na Śląsku omawianą tematyką jest bardzo ograniczona. Zainteresowanie wystawami malarstwa nieprofesjonalnego jest duże. Sukces odniosły ekspozycje naiwistów śląskich prezentowane poza granicami kraju.
Katalog jest efektem przeprowadzonych w ramach projektu badań oraz nawiązanych kontaktów z grupami plastycznymi. Projekt bez wątpienia wzmocnił pozycję muzeum na mapie kulturalnej regionu i Polski jako miejsca interesujących propozycji szczególnie w obszarze popularyzacji zjawiska twórczości samorodnej.
Książka "Kult świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku" to publikacja powstała w efekcie realizacji projektu dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Kultura ludowa i tradycyjna".
W lipcu 2018 roku Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku została uznana za wyjątkowy fenomen kulturowy i wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Przeżywana co roku w regionie uroczystość jest elementem szerszego zjawiska, jakim jest kult świętej Barbary pielęgnowany przez górników na terenie kopalń. Praktykowane nabożeństwa i odmawiane modlitwy, wizerunki świętej obecne w każdej cechowni czy wspomniane wspólnotowe świętowanie 4 grudnia były i są ważnym elementem kultury regionu.
Jest to zjawisko wiążące się z publicznym wyrażaniem pobożności, co powodowało, że na przestrzeni prawie 200 lat, było zarówno wspierane i propagowane, jak i rugowane z zakładów wydobywczych. Zbudowana i utrzymywana do 1914 roku struktura górniczego górnośląskiego kultu była efektem synergii administracji górniczej (także państwowej), elity inżynierskiej oraz robotników. Rolą kadry inżynierskiej oraz samych właścicieli (w tym państwa Pruskiego a następnie Niemieckiego) było podtrzymywanie tej tradycji. Dotyczy to zarówno fundacji obrazów i ołtarzy, opłacania śpiewoków/vorbeterów.
Największe zmiany strukturalne zaistniały w obchodach dnia świętej Barbary. Antyreligijne, totalitarne systemy polityczne zmieniły w górniczej wspólnocie kierunek wymiany społecznej, który był podstawą pierwotnego schematu obchodów. Do pierwszej wojny światowej właściciele kopalń przybywali do swoich zakładów, by świętować razem ze swoimi pracownikami. Było to święto wspólnot górniczo-parafialnych i nie uczestniczyła w nich państwowość. Jego obchody dla większości górników ograniczały się do uczestnictwa w mszy świętej. Rzeczywistość wojenna oraz realia społeczne i gospodarcze po zakończeniu I wojny światowej po raz pierwszy wprowadziły zmiany w rozumieniu wspólnoty, która coraz częściej była pojmowana jako skupiająca się wokół konkretnej kopalni. Systemy totalitarne (nazizm i komunizm) poprzez zastosowanie szerokiego wachlarza rytuałów zamiennych skutecznie zmodyfikowały rozumienie obchodów dnia świętej Barbary. Obecnie powszechnie nazywany on jest Barbórką, a obyczaj składania kwiatów pod jej wizerunkami 4 grudnia wydaje się być zwyczajem praktykowanym od zawsze. Tym samym rytuały świąteczne ideologicznych „kolonizatorów” zostały włączone przez górników w ich życie wspólnotowe, przedefiniowane i zaakceptowane.
Nasza strona internetowa używa plików cookies, które umożliwiają i ułatwiają Ci korzystanie z jej zasobów. Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do Twoich potrzeb. Możesz zaakceptować nasze Ciasteczka lub wyłączyć je w przeglądarce.