Z ogromną przyjemnością informujemy, że Kopalnia Guido i Sztolnia Królowa Luiza zostały uhonorowane tytułem Pomnika Historii. To ogromne wyróżnienie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu – w którego skład wchodzą te obiekty, ale także nobilitacja dla miasta i całego województwa śląskiego.
Pomnikiem Historii określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Polski, i unikatowych wartościach materialnych i niematerialnych. Pomnikiem Historii może zostać zabytek nieruchomy o znaczeniu ponadregionalnym, o dużych wartościach historycznych, naukowych i artystycznych, mający znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturalnego, utrwalony w świadomości społecznej i stanowiący źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń.
Do elitarnego grona Pomników Historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.
Tytuł Pomnika Historii jest nadawany przez Prezydenta RP na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tym samym obiekty, należące do Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu dołączyły do tak szacownego grona jak m.in. Kopalnie Soli w Bochni i Wieliczce, zabytkowe starówki Gdańska, Krakowa, Torunia, Warszawy.
W województwie śląskim za Pomnik Historii uznano dotychczas:
- Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny w Katowicach;
- katowickie osiedle robotnicze Nikiszowiec;
- Jasną Górę, zespół klasztoru oo. Paulinów w Częstochowie;
- Radiostację w Gliwicach
- i podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach.
Zespół zabytkowych obiektów, objętych wpisem, czyli Kopalnia Guido i Sztolnia Królowa Luiza (pod tą marką ujęto dwa historyczne obiekty: Kopalnię Królowa Luiza i Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną) to unikatowy zespół poprzemysłowy: naziemnych budowli oraz podziemnych wyrobisk, obrazujący rozwój techniki górniczej i jej wpływ na kształtowanie się krajobrazu regionu.
Kopalnia Królowa Luiza to jedna z najstarszych państwowych kopalń Górnego Śląska. Jej początki związane są z działalnością Friedricha von Redena, jednej z osób najbardziej zasłużonych dla rozwoju przemysłu na terenie Śląska. Rozwój kopalni wpłynął w ogromny sposób na osadnictwo w jej sąsiedztwie, a w dalszej kolejności na rozwój obecnego miasta Zabrze.
Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna jest unikatowym dziełem inżynieryjnym, najdłuższą zachowaną budowlą hydrotechniczną w europejskim górnictwie węglowym, a kopalnia Guido chlubi się oryginalnymi wyrobiskami pochodzącymi z połowy XIX wieki i lat 90 XX wieku. Kompleks zabytkowych wyrobisk i zabudowań Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, to obok kopalń soli Wieliczki i Bochni (wpisanych na listę UNESCO) największy w Polsce i w Europie zespół zachowanych i udostępnionych do zwiedzania historycznych wyrobisk podziemnych, a w skali górnictwa węglowego jedyny tak rozległy i dobrze zachowany zespół. To wyjątkowe zabytki, obrazujące rozwój technik górniczych i przemysłu wydobywczego, powiązania z innymi gałęziami przemysłu i jego wpływ na kształtowanie się regionu. Są doskonałą ilustracją i przykładem zmian, jakie zachodziły w europejskim przemyśle na przestrzeni ostatnich 200 lat. Zachowane wyrobiska, budowle, dzieła inżynierskie i zabytki techniki są najbardziej kompletną w Polsce i w całej Europie reprezentacją poszczególnych etapów rozwoju górnictwa węgla kamiennego.
Zachowanie dla przyszłych pokoleń, właściwa konserwacja i adaptacja na cele turystyczne, kulturalne czy edukacyjne tak cennej spuścizny, związanej z industrializacją regionu, oraz jego udostepnienie społeczeństwu, okazały się przedsięwzięciami pionierskimi w skali Europy, będącymi efektem wieloletnich starań władz miasta i województwa. Rewitalizacja Kopalni Guido i Sztolni Królowa Luiza dla działalności kulturalnej, edukacyjnej, a przede wszystkim dla ruchu turystycznego zostały zrealizowane w ramach kilku projektów, dofinansowanych ze środków zewnętrznych, przede wszystkim funduszy Unii Europejskiej, ale także źródeł krajowych (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej czy dotacje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Ich wartość przekracza 200 mln zł. Proces rewitalizacji Sztolni i Kopalni Guido odbił się szerokim echem w kraju i za granicą. Został uhonorowany licznymi nagrodami i wyróżnieniami. Do najważniejszych należy z pewnością, przyznana w 2019 roku przez Komisję Europejską i Stowarzyszenie Europa Nostra Nagroda Dziedzictwa Europejskiego /Nagroda Europa Nostra za proces konserwacji Sztolni Królowa Luiza. To najbardziej prestiżowe wyróżnienie w dziedzinie dziedzictwa kulturowego w Europie i jest dowodem uznania dla najwybitniejszych osiągnięć w dziedzinie zachowania europejskiej spuścizny kulturowej.
Dziś, po wzorcowym procesie rewitalizacji przestrzenie te służą kulturze, turystyce, edukacji i nauce, budząc zachwyt nie tylko w kraju, ale również poza jego granicami. Łącznie to ponad 30 obiektów w 4 lokalizacjach na terenie miasta i ponad 10 km tras w podziemnych, górniczych wyrobiskach, wraz z ciągle działającymi maszynami, które są bazą do prowadzenia bogatej działalności edukacyjnej i turystycznej oraz kulturalnej.
Co ważne, z obiektami materialnymi związana jest wciąż żywa tradycja i obyczaje górnicze, pieczołowicie pielęgnowane, co decyduje o pogłębionej, wielowątkowej wartości historycznej i społecznej zespołu. To przecież Muzeum było koordynatorem wpisu obchodów Barbórki górników węgla kamiennego na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Uznanie za Pomnik Historii jest dla Muzeum ogromną nobilitacją. To najwyższa forma ochrony zabytków., ale nie tylko. Otwiera drogę do starań o krok dalszy – wpisanie unikatowego, zabrzańskiego dziedzictwa na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
